QBY: Is there a need currently emerging to activate the ‘political’ aspect of architecture and how it is manifested?

English (see Greek translation below)
Question:Takis Kambulis (www.enstaseis.blogspot.com)
Answer: Maria Theodorou

We are currently reconsidering the after effects of a long held abandoning of urban policies that shaped European cities from the post war period until the 70’s. At that time, the political and social aspects of architecture constituted an important design factor. Architects envisioned a different society that they thought it was possible to be literally ‘built’. The outcome of realised projects was however shrouded in the negative reception of their users and the dismay of the architects. ‘Good intentions’ that went wrong brought an end to any further elaboration of such architectural visions and repressed any discussion on the reasons of the failure.

Since the 90’s, city planning has been left in the hands of real estate developers and the short-term visions of local politicians that see the regeneration of their cities through architecture. The intertwining of architecture, economy and politics has created a system of star architects submissive to the whims of their worldwide clients that require the production of impressive buildings. On the other hand, a profitable intense building activity in cities and rural areas shapes vertical or horizontal nucleus of wealth (mainly controlled areas), while junkyards of neglect and poverty occupy the ever expanding megacities. City problems are viewed as issues that demand technical and financial solutions by managers and experts. The failure of the 60’s and the 70’s architectural visions still censors any architectural approach that touches on the political.

Today, resistance to the current architecture practice and education is emerging among the ranks of a younger generation of architects. Architectural resistance attempts not only to understand the current city conditions by considering the political aspects of architecture, but also to reflect on the concept of ‘resistance’ within the history of architecture. It also aims at formulating positions and shape practices. Due to the effects of recuperation, the current mainstream trend for the 60’s and the 70’s architecture history fits also into this picture as it is manifested in the growing number of publications, exhibitions and conference on radical gestures and architectural utopias. The relation of architecture and power also figures on the lectures programme of architecture schools. It is in such a context that SARCHA was created. The inauguration of its activities is marked by seminars, lectures and workshops that investigate the relation of architecture to the political.

That which is manifested today is the need to examine the political aspect of architecture, but its potential should be redefined in the current context. We cannot however discuss architecture’s relation to the political by employing concepts produced or re-used in the 60’s. (space, participation, revolution etc.) This would only secure a regression into historicism. We need instead a history of the 60’s concepts that would assist us to put under scrutiny the relation of architecture and the political as such. The intellectual task of SARCHA’s associates will focus on unravelling this history, while architects will present public practices of action required in the current living conditions.
© Maria Theodorou

Greek
Εάν και πως εμφανίζεται σήμερα η αναγκαιότητα ενεργοποίησης του ‘πολιτικού’ ρόλου της αρχιτεκτονικής?
Ερώτηση: Τάκης Καμπύλης (www.enstaseis.blogspot.com)
Απάντηση: Μαρία Θεοδώρου

Στη σημερινή εποχή επανεξετάζονται τα αποτελέσματα της εδώ και μερικές δεκαετίες πλήρους εγκατάλειψης των πολεοδομικών πολιτικών που κυριάρχησαν στην Ευρώπη μετά τον πόλεμο και αναπτύχθηκαν πλήρως μέχρι και τη δεκαετία του ‘70. Η πολιτική και κοινωνική διάσταση της αρχιτεκτονικής αποτελούσαν εκείνη την εποχή, την σημαντική συνιστώσα του σχεδιασμού και οι αρχιτέκτονες φαντάζονταν μια διαφορετική κοινωνία που θα μπορούσε κυριολεκτικά να ‘χτιστεί’. Όμως η αποτυχία των υλοποιημένων πολεοδομικών σχεδιασμών που είχαν κάθε άλλο παρά θερμή υποδοχή από τους χρήστες τους, περιέβαλε με ένα κλίμα απογοήτευσης τα αρχιτεκτονικά οράματα. Η αποτυχία των ‘καλών προθέσεων’ των αρχιτεκτόνων αφενός εμπόδισε κάθε περαιτέρω επεξεργασία παρόμοιων προσπαθειών και αφετέρου, απώθησε κάθε συζήτηση για τα αίτια της.

Ο σχεδιασμός των πόλεων από την δεκαετία του 1990 και μετά παραδόθηκε στην κτηματαγορά και στα μικροπολιτικά οράματα τοπικών πολιτικών που φαντάζονται την αναγέννηση των πόλεων τους μέσω της αρχιτεκτονικής. Στο σημείο που αρχιτεκτονική, οικονομία και πολιτική διαπλέκονται, αναπτύχθηκε ένα σταρ-σύστεμ αρχιτεκτόνων που κατασκευάζουν εντυπωσιακά κτίρια σε όλο τον κόσμο με αντάλλαγμα την πλήρη υποταγή στις εντολές των πελατών τους. Επιπλέον, η επικερδής εντατική οικοδομική δραστηριότητα που παρατηρείται σήμερα στις πόλεις και την ύπαιθρο είναι σημειακή, δημιουργεί κατακόρυφες ή οριζόντιες νησίδες ευημερίας, στην πλειονότητα πλήρως ελεγχόμενες περιοχές, ενώ σκουπιδότοποι εγκατάλειψης και φτώχιας αποτελούν το όλο και μεγαλύτερο τμήμα των γιγαντωμένων πόλεων. Τα προβλήματα των πόλεων αντιμετωπίζονται σε αυτό το πλαίσιο ως καθαρά τεχνο-οικονομικά ζητήματα που απαιτούν αντίστοιχες λύσεις και διαχείριση από τους ειδικούς. Η αποτυχία των αρχιτεκτονικών οραμάτων της δεκαετίας του ‘60 και του ‘70 φαίνεται να λογοκρίνει κάθε προσέγγιση που θα συνέδεε την αρχιτεκτονική με το πολιτικό.

‘Όμως, σήμερα αρχίζει να δημιουργείται, κυρίως ανάμεσα σε αρχιτέκτονες της νεώτερης γενιάς, μια τάση αντίστασης στον κυρίαρχο τρόπο άσκησης της αρχιτεκτονικής αλλά και της αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης. Η αρχιτεκτονική αντίσταση δεν στοχεύει μόνο στην κατανόηση των σημερινών αστικών φαινομένων, αλλά και στην μελέτη της έννοιας της ‘αντίστασης’ στην ιστορία της αρχιτεκτονικής, ενώ παράλληλα επιδιώκει τη διατύπωση θέσεων και τη διαμόρφωση πρακτικών. Το σημερινό ενδιαφέρον για την δεκαετία του ‘60 και του ‘70 δεν είναι επίσης τυχαίο. Οι εκδόσεις, εκθέσεις και συνέδρια που αφορούν ριζοσπαστικές αρχιτεκτονικές χειρονομίες του παρελθόντος πληθαίνουν, ενώ τα θέματα που αφορούν την αρχιτεκτονική ουτοπία και την σχέσης της αρχιτεκτονικής με την εξουσία αρχίζουν να εμφανίζονται στα προγράμματα διαλέξεων των αρχιτεκτονικών σχολών. Σε αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε SARCHA. Η έναρξη των δράσεων της σηματοδοτείται με την υλοποίηση σεμιναρίων διαλέξεων και εργαστηρίων που ερευνούν τη σχέση της αρχιτεκτονικής με το πολιτικό.

Αυτό που αναδύεται λοιπόν είναι η ανάγκη εξέτασης του πολιτικού ρόλου της αρχιτεκτονικής, η δυναμική του οποίου θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί στις σημερινές συνθήκες. Δεν είναι όμως δυνατόν να διερευνηθεί η σχέση της αρχιτεκτονικής με το πολιτικό χρησιμοποιώντας δεδομένες έννοιες που κυριάρχησαν το ‘60 (χώρος, συμμετοχή, επανάσταση, κλπ) χωρίς να πέσουμε στην παγίδα του ιστορικισμού. Η ιστορική αντιμετώπιση των εννοιών που παρήχθησαν ή χρησιμοποιήθηκαν με έναν ορισμένο τρόπο το ‘60 είναι απαραίτητη αν θέλουμε να εξετάσουμε διεξοδικά το πως αυτή καθαυτή η σχέση της αρχιτεκτονικής με το πολιτικό εγκαθιδρύεται. Το θεωρητικό έργο όσων συμμετέχουν στη SARCHA θα εστιάσει σε αυτό το ιστορικό θέμα ενώ παράλληλα αρχιτέκτονες θα παρουσιάσουν στο κοινό πρακτικές ενεργοποίησης και δράσεων που απαιτούν οι σύγχρονες συνθήκες διαβίωσης.
© Μαρία Θεοδώρου